پیدایش نوروز

نوروز در ایران باستان

درباره ی پیدایش نوروز باستانی ایران و مناسبت تاریخی آن داستان‌ها و روایات متفاوت بسیار است.

در غالب این داستان‌ها پیدایش نوروز به دوران باستان نسبت داده شده و از جمشید پادشاه مشهور پیشدادی به عنوان بنیان‌گذار نوروز باستانی یاد گردیده‌است.

ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه در مورد پیدایش عید نوروز باستانی نوشته است که برخی از علمای ایران می‌گویند این روز را به این دلیل نوروز می‌نامند که جمشید در این روز به پادشاهی رسید. چون این کار خیلی بزرگ به نظر آمد و روز تازه‌ای برای او و مردمش بود، جمشید، آن روز را عید نامید و جشنی برگزار کرد. اگر چه پیش از آن روز هم نوروز بزرگ و معظم بود.

نوروز در زمان هخامنشیان

کوروش دوم بنیان گذار هخامنشیان، نوروز را در سال ۵۳۸ قبل از میلاد، جشن ملی اعلام کرد.

وی در این روز برنامه‌هایی برای ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا می‌نمود.

این آیین‌ها در زمان دیگر پادشاهان هخامنشی نیز برگزار می‌شده است.

مردم در دوران هخامنشیان با جشن‌های نوروز آشنا بوده‌اند و هخامنشیان نوروز را با شکوه و بزرگی جشن می‌گرفته اند.

شواهد نشان می‌دهد داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز در سال ۴۱۶ قبل از میلاد سکه‌ای از جنس طلا ضرب نمود که در یک سوی آن سربازی در حال تیراندازی نشان داده شده است.

در دوران هخامنشی، جشن نوروز در بازه‌ی زمانی میان ۲۱ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت برگزار می‌شده است.

آئین های نوروز باستانی ایران

آداب و رسوم نوروز باستانی ایران همه سرچشمه‌ای کهن دارند و از نظر دانش مردم‌شناسی بسیار جالب توجه برای مطالعه هستند. ایرانیان عقیده داشتند که سرنوشت انسان و جهان در سالی که در پیش است، در عید نوروز تعیین می‌شود. گفته می‌شد که در این روز زرتشت با خدا گفتگویی پنهانی داشت و در این روز نیکبختی‌ها برای مردم زمین، تقسیم می‌گردد. از این روست که ایرانیان نوروز را روز امید می نامند.

 خوان نوروزی از آیین های نوروز باستان

ایرانیان عقیده داشتند که در ایام نوروز ارواح درگذشتگان از جایگاه آسمانی خود به زمین و به خانه‌های خویش باز می‌گردند. بازماندگان برای پذیرایی از آنها سفره‌ای رنگین می‌گستراندند. انواع خوراک‌ها را در سفره می‌نهادند تا ارواح درگذشتگان از پذیرایی و صفا و پاکیزگی بازماندگان، دل خوش شده و آنان را برکت عطا کنند. این رسم، توجیه سفره ی نوروزی یا هفت سین شد. استاد پورداود هفت سین را همان خوانی که جهت درگذشتگان می‌گستردند، می‌داند.

هدیه دادن از آداب و رسوم نوروز باستانی

در نوروز باستان و مهرگان رسم بود که بزرگان و فرمانروایان ایالات و اشراف و عامه مردم هر یک به توانایی و استطاعت، هدایایی را به دربار اهدا می‌کردند. در عید نوروز مردم به یکدیگر شیرینی هدیه می‌دادند و این رسم در دوران ساسانی همگانی بوده ‌است. در نوروز بزرگ، پیش از لب به سخن گشودن، شکر می‌خورند و بر خود روغن می‌مالیدند تا از انواع بلایا در طول سال، در امان باشند.

جشن و مراسم آبپاشی از آئین های مشهور نوروز باستانی

از جمله مراسم بسیار مشهور و سنتی معتبری که در نوروز باستان انجام می‌شد، رسوم آبریزگان یا آب پاشیدن به یکدیگر بوده است. ابوریحان بیرونی می‌گوید مردمان هنگام سپیده‌ دم در روز نوروز، خود را می‌شستند و در آب کاریزها غوطه‌ور می‌شدند. در روز نوروز مردمان به یکدیگر آب می‌پاشیدند دلیل آن همان اغتسال است.

به گفته برخی افراد علت این است که در کشور ایران مدتی باران نبارید. ناگهان سخت شروع به باریدن گرفت. مردم به این باران تبرک جستند و از این آب به یکدیگر پاشیدند. این کار همین طور در ایران مرسوم ماند.

به نظر می‌رسد جشن آبریزگان اصلی همان تیرگان باشد. این جشن در نوروز عبارت بوده ‌است از غسل و شست و شو و آماده شدن برای حلول سال نو.

جشن سوری، از آئین های قبل از آغاز جشن باستانی نوروز

یکی از جشن‌های آتش مرسوم جشن سوری پایان سال بود. این جشن در یکی از چند شب آخر سال که مسلماً چهارشنبه نبوده است برگزار می‌شده‌است.

در جشن فروردگان مردم پیش از عید نوروز بر روی پشت بام‌ها، آتش برمی‌افروختند.

در گذشته تصور بر این بود که فروهرها (ارواح مردگان) به طور گروهی بازگشته و مانند یک سپاه به بازماندگان کمک خواهند کرد.

در نتیجه جنگ‌های خیلی مهم، را سعی می‌کردند که در بهار آغاز کنند چون فروهرها، در بهار به یاری بازماندگان می‌آیند.