تاریخچه عید نوروز

نزدیک : در رابطه با تاریخچه عید نوروز ابتدا باید بدانیم که از دیرباز در پهنه ی ایران زمین به به عنوان جشن رسمی و همگانی برگزار می‌شده ‌است.

امروزه نوروز را در بیشتر کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه، قفقاز، شبه قاره هند و بالکان جشن می‌گیرند.

درگذر زمان دامنه جغرافیایی برگزاری این جشن بیشتر گسترش یافته است.

جغرافیای پهناور، همزمانی آن با بهار گیتی در نیمکره ی شمالی، پیشینه ی باستانی آن و مردم‌دوستی و مهرورزی در میان جهانیان، موجب نگرش ویژه سازمان ملل متحد و دیگر کشورها به نوروز شد.

در ۱۰ می سال ۲۰۱۰ میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل با ابلاغ قطع‌نامه‌ای نوروز را در بیش از ۱۱ کشور جهان به رسمیت شناخت.

همچنین همایشی با نام جشن جهانی نوروز پدید آمده‌است.

در آن سران کشورهایی که این مناسبت را جشن می‌گیرند گردهم می‌آیند و این بهار گیتی را گرامی می‌دارند.

در برخی مکان ها با آنکه نوروز جشنی رسمی نیست هر ساله شمار بسیاری از مردم این جشن را برگزار می‌کنند.

همانند سوریه که جشن نوروز نزد کردهای ساکن سوریه از اجر و قرب ویژه‌ای برخوردار است.

این جشن امروزه یکی از جشن‌های بنیادین آسیا شناخته می‌شود.

نوروز در ۹ کشور ایران، افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، و آلبانی با همین نام تعطیل رسمی است.

جغرافیای فرهنگ نوروزی

نوروزستان یا جغرافیای فرهنگ نوروز به کشورهایی گفته می‌شود که نوروز را جشن می‌گیرند.

این اصطلاح، نخستین بار به دست باقر معین، یکی از روزنامه‌ نگاران فارسی‌ زبان برای یاد بود همکاری‌های اقتصادی این کشورها در سازمان اکو پیشنهاد شد.

در دوم فروردین سال ۱۳۹۷ محمد حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: ایران منتظر تقاضای رسمی کشورهای چین و مغولستان برای پیوستن به پرونده ثبت جهانی نوروز است که اکنون ۱۲ کشور عضو آن هستند.

تا پایان سال ۲۰۱۷ میلادی (۱۳۹۶ خورشیدی)، ایران به همراه ۱۱ کشور عراق، افغانستان، هند، قزاقستان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ترکیه نوروز را در پرونده مشترکی در یونسکو به ثبت جهانی رسانده‌اند.

نوروز در کشور های مختلف

ایران باستان

درباره­ ی پیدایش جشن نوروز، افسانه‌های گوناگونی گزارش شده‌است.

می گویند در گزارشی آمده ‌است، سیاوش پسر کیکاووس به کشور افراسیاب سفر می‌کند.

افراسیاب از او به طرز شایسته و چشمگیری پذیرایی می‌کند.

وی حتی دخترش را به پیوند زناشویی سیاوش درمی‌آورد.

بعد از آن سیاوش به یاد سفرش از کشور افراسیاب دیوار بخارا را بنا می‌کند.

ولی دشمنان که از این عمل ناخرسند بودند، رابطه­ ی سیاوش و افراسیاب را به هم میزنند.

آنگونه که افراسیاب تصمیم می گیرد که سیاوش را بکشد.

پس از کشته شدن سیاوش دستور می‌دهد پیکرش را روی کنگره‌های دیوار بخارا جای دهند.

زرتشتیان پیکر وی را برداشته و در زیر دروازه خاوری خاکسپاری می‌کنند.

سوگواری بسیاری در نبود سیاوش و مرگش سرودند، آن چنان ‌که این سروده های سوگوارانه میان مردم گسترش یافت.

زرتشتیان در همین سوگواری های سیاوش، ترانه های روز خاکسپاری سیاوش را نوروز نامیدند.

یکی از داستان های مردم و فلکلور آذربایجان درباره جمشید شاه و جشن نوروز سخن می‌گوید.

خمسه نظامی گنجوی نیز در این باره سخن گفته‌است.

ازبکستان

در ازبکستان، نوروز هر ساله در روز ۲۱ مارس جشن گرفته می‌شود.

در آن هنگام تعطیلی رسمی در کشور برقرار است.

مقامات دولتی در این روز جشن‌هایی با حضور سفیران خارجی برپا می‌کنند و به مناسبت نوروز پیام تبریک می‌فرستند.

به دلیل مبارزه حکومت کمونیستی ازبکستان در دهه‌های گذشته با آیین نوروزی بعضی از آیین‌های آن به فراموشی سپرده شده اند.

اما سبزه و سمنو درست کردن و هدیه دادن آن به دیگران از جمله کارهایی است که مردم ازبکستان در هنگام نوروز انجام می‌دهند.

چهارشنبه سوری و سیزده به در در این کشور دیگر انجام نمی‌شود، ولی از روی آتش پریدن هنوز در برخی روستاها رایج است.

پختن سمنو در ازبکستان بسیار میان مردم رواج دارد.

مردم در کنار دیگ سمنوی جوشان اقدام به رقص و خواندن شعر می‌کنند.

سمنک در جوش است، ما کفچه زنیم                    دیگران در خوابند، ما دفچه زنیم

از جمله دیگر آداب و رسوم در این کشور، برگزاری مراسم آوازخوانی، مسابقه، نمایش، و کاشتن درخت است.

افغانستان

از آیین های نوروزی در سرزمین بلخ می‌توان به شستشوی فرش‌ها و شال ها و قالی های خانه و زدودن گرد و غبار اشاره کرد.

همچنین قرار دادن سبزه بر سردر خانه ها، حنا بر دست ها زدن و پختن کیک و کلوچه خرمایی و نانهای روغنی از جمله رسوم این ایام می باشد.

از دیگر رسوم این جشن می توان به پختن سمنو و پوشیدن جامه نو و رفتن به پیش خویشاوندان برای دیدار یکدیگر اشاره کرد.

همچنین مسابقات و هماوردیهای گوناگونی چونان بزکشی، شتر جنگی، شتر سواری، قوچ جنگی و کشتی ویژه مردمان این سرزمین است.

ترکیه

عید نوروز یکی از معدود جشن هایی بود که عثمانیان برگزار می کردند.

در این روز حکیم‌ باشی معجون مخصوصی به نام نوروزیه برای پادشاهان و درباریان تهیه می‌نمود.

هندوستان

بر اساس کتاب نقش پارسی بر احجار هند در هندوستان در دوره گورکانیان مراسم نوروز در دربار برگزار می‌شده‌است.

اگرچه در دو قرن اخیر نوروز رسمیت ندارد اما در شهر لکنو جشن نوروز همواره برگزار شده‌است.

در شهر لکنو، نوروز یکی از مناسبت های مهم برای شیعیان است.

آن‌ها در روز نوروز جشن برگزار می‌کنند.

اساس این مراسم را در این موضوع می‌دانند که امام علی در روز نوروز به امامت رسیده‌است.

منبع این حدیث به منابع اهل سنت برمی گردد که نوشته‌اند علی روز نوروز به امامت رسید.

بر سقف تالار آشوکای کاخ راشتراپاتی ریاست جمهوری هند (بزرگترین مجموعه کاخ‌های جهان ساخته دوره استعمار) دو شعر در مورد نوروز نقاشی شده که با جملات زیر شروع می‌شود.

صحرا رخ خود ز ابر نوروز بشست   این دهر شکسته‌دل به نو گشت درست

همیشه تا که ز تأثیر ابر نوروزی   چمن شود ز ریاحین چو جنّت المأوی

جشن هولی

در سراسر هند یک جشن ملی بسیار مهم برگزار می‌شود که به آن هولی می‌گویند.

فلسفه این جشن تازه شدن فصل است و زمان آن اولین کامل شدن قرص ماه در پایان فصل سرما است.

معمولاً این جشن بین ۲۵ اسفند تا ۵ فروردین برگزار می‌شود.

جشن هولی همان جشن نوروز در میان مردم هندوستان است.

جشن هولی به مدت پنجاه روز در فصل بهار برگزار می‌شود.

هندیان در معابد هر روز از گولال، پودر رنگی، برای استحمام مذهبی خدایان استفاده می‌کنند.

آیین این جشن طی دو روز به انجام می‌رسد.

در روز اول در هنگام غروب یا شب هنگام آتشی بزرگ روشن می‌شود.

قبل از آن، آتش بزرگ دیگری بر روی مکانی که از قبل آماده شده، روشن می‌شود.

تمثالی از هولیکا که از خیزران و بوریا ساخته شده در حرکتی دسته جمعی و منظم به همراه خوانندگان و نوازندگان محلی به وسیله برهمن‌ها به محل حمل می‌شود.

تمثال در وسط آتش گذاشته می‌شود.

دستیار برهمن هفت بار آن را طواف می‌کند و قبل از اینکه آن را آتش بزنند، اشعاری را در ستایش هولی ذکر می‌کند.

در ایالت پنجاب، «سیک» ها مراسم «هولاموهالا» را یک روز بعد از مراسم هولی با شادمانی فراوان برگزار می‌کنند.

مردم استان پنجاب نیز تقریباً دو هفته پیش از هولی، یعنی در اواسط ماه فوریه به همین صورت جشنی برپا می‌کنند.

در آن روز بچّه‌های ده دوازده ساله، چه دختر و چه پسر، در حضور عابرین به مناسبت جشن، ترانه می‌خوانند و عیدی می‌گیرند.

این کار را «لهری» می‌نامند.

با پولی که از عیدی جمع می‌شود شیرینی می‌خرند و آن را میان دوستان و خویشاوندان پخش می‌کنند.

تقریباً شش ماه بعد از آن، در آغاز فصل پاییز، جشنی شبیه نوروز برگزار می کنند.

آن ها در این جشن به جای هفت سین در مقابل مجسمه زن، خدای ثروت، لکشمی، شیرینی می‌گذارند.

تمام شب به این امید بیدار می‌مانند که شاید او به خانه‌شان سری بزند و آن‌ها از وی پذیرایی کنند.

آیین نوروز هم‌زمان با ورود ایرانیان به هندوستان از حدود یک هزار سال در هندوستان سابقه دارد.

همچنین در مناطق زیادی از هندوستان این آیین‌ همچون ایرانیان گرامی داشته می‌شود.

جشن نوره

در کشمیر هند گروهی از هندوهای این منطقه از دیرباز هم‌زمان با نوروز، جشنی به نام نوره برگزار می‌کنند.

نوره شباهت زیادی با جشن ایرانیان دارد.

تهیه لباس‌های نو، طبخ غذاهای متنوع، تزیین خانه و محله، برگزاری مراسم جشن و شادمانی و دید بازدید از اقوام و فامیل از جمله آیین‌های جشن نوروز در هندوستان به‌شمار می‌آید.

دوره گورکانیان از نظر پیشرفت و ترویج فرهنگ و زبان فارسی و ایرانی در هندوستان دوره طلایی محسوب می‌شود.

در همین دوره جشن نوروز در این کشور رسمیت پیدا می‌کند و به عنوان یک جشن محبوب پذیرفته می‌شود.

در زمان سلطنت اکبرشاه در هندوستان، نوروز ۱۸ روز ادامه پیدا می‌کرد و در روز نوزدهم با برگزاری جشن شرف به پایان می‌رسید.

در حال حاضر هزاران ایرانی و فارسی‌زبان که از گذشته‌های دور به هندوستان مهاجرت کرده‌اند، آیین‌های نوروز را در این کشور برگزار می‌کنند.